مرغ پرورشی و هورمون‌ها: حقیقت چیست؟

تاریخ : 1404.09.01

نویسنده : AdoniS

نظرات : 0

مقدمه

در سال‌های اخیر، تقریباً هیچ موضوعی در حوزه‌ی تغذیه به اندازه‌ی «هورمون در مرغ پرورشی» بحث‌برانگیز نشده است. شبکه‌های اجتماعی، گفت‌وگوهای خانوادگی و حتی برخی رسانه‌های عمومی، بارها از «مرغ‌های هورمونی» سخن گفته‌اند؛ مرغ‌هایی که supposedly — یا به باور بسیاری — با تزریق یا افزودن هورمون رشد، سریع‌تر به وزن کشتار می‌رسند و سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازند. در مقابل، متخصصان تغذیه و دامپزشکی بارها تأکید کرده‌اند که استفاده از هورمون در صنعت طیور نه‌تنها در ایران، بلکه در اغلب نقاط جهان ممنوع، غیرعملی و از نظر اقتصادی غیرمنطقی است.

در چنین فضای مبهمی، پرسش اصلی این است: واقعیت چیست؟ آیا مرغ پرورشی شامل هورمون است؟ آیا مضرات احتمالی مرغ و سایر محصولات حیوانی ارتباطی با هورمون دارند؟ و اگر نگرانی‌هایی درباره سلامت وجود دارد، چه منابع غذایی جایگزینی می‌توانند سالم‌تر و پایدارتر باشند؟

۱. آیا در مرغ‌های پرورشی از هورمون استفاده می‌شود؟ پاسخ علمی

۱-۱. ممنوعیت قانونی و بین‌المللی

طبق اسناد رسمی سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO) و سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH/OIE)، استفاده از هورمون‌های رشد در صنعت مرغداری در جهان مرسوم نیست و در بسیاری کشورها ممنوع شده است. این ممنوعیت دلایل متعددی دارد، از جمله:

سرعت بالای رشد طبیعی نژادهای تجاری مرغ
عدم نیاز واقعی به هورمون
هزینه‌ی بسیار بالا و غیراقتصادی بودن هورمون‌ها
دشوار بودن تزریق فردبه‌فرد (چون مرغ‌ها باید یکی‌یکی تزریق شوند)
خطرات بالقوه برای سلامت انسان و حیوان

۱-۲. سرعت رشد مرغ امروزی طبیعی نیست، اما هورمونی هم نیست

مرغ امروز ظرف حدود ۴۰ تا ۴۵ روز به وزن نزدیک به دو کیلوگرم می‌رسد. همین موضوع باعث شده مردم تصور کنند این رشد سریع صرفاً نتیجه‌ی «هورمون» است. اما در واقع، علت اصلی رشد سریع موارد زیر است:

اصلاح نژادی علمی طی ۵۰ سال گذشته
خوراک‌های باکیفیت‌تر و متوازن‌تر
استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای (مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی)
مدیریت پیشرفته مرغداری‌ها
کنترل دمای سالن‌ها و کاهش استرس پرندگان

هیچ‌یک از این عوامل هورمون نیستند. به عبارت ساده: رشد سریع مرغ نتیجه‌ی علم است، نه هورمون.

۱-۳. آیا امکان استفاده پنهانی وجود دارد؟

از نظر تئوریک، امکان هرکار پنهانی در هر صنعتی وجود دارد، اما استفاده از هورمون در مرغ پرورشی هیچ توجیه اقتصادی ندارد. برای نمونه، هزینه‌ی هورمون‌های رشد چندین برابر ارزش اقتصادی یک مرغ است و تزریق آن به هزاران یا ده‌ها هزار پرنده در یک مرغداری، کاملاً غیرمنطقی و غیرعملی است. علاوه‌براین، سیستم‌های نظارتی مانند سازمان دامپزشکی ایران و آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، نمونه‌برداری‌های دوره‌ای انجام می‌دهند و تاکنون شواهدی از استفاده از هورمون گزارش نشده است.

به بیان دیگر، ادعای «مرغ هورمونی» عمدتاً یک باور عمومی نادرست است، نه یک واقعیت علمی.

۲. اگر مرغ هورمونی نیست، «نگرانی‌ها» از کجا می‌آید؟

۲-۱. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها

یکی از دلایل اصلی بدبینی مردم این است که در سال‌های گذشته در برخی مرغداری‌ها از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها استفاده می‌شد. هرچند طی سال‌های اخیر مقررات سختگیرانه‌تری اعمال شده است، ولی همچنان نگرانی‌ها درباره «باقی‌مانده آنتی‌بیوتیک» وجود دارد.

استفاده‌ی کنترل‌نشده از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به:

ایجاد مقاومت دارویی در انسان
تغییر فلور میکروبی روده
اختلال در ایمنی بدن

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مصرف غذاهای حیوانی صنعتی می‌تواند ما را در معرض باقی‌مانده داروها و فلزات سنگین ناشی از آلودگی محیطی قرار دهد، هرچند این میزان معمولاً در محدوده‌های قانونی است.

۲-۲. چربی اشباع و مشکلات قلبی–عروقی

مرغ به‌ویژه اگر پوست آن مصرف شود، می‌تواند مقدار قابل توجهی چربی اشباع وارد بدن کند. مصرف مستمر چربی‌های اشباع با افزایش:

LDL یا «کلسترول بد»
خطر تصلب شرایین
بیماری‌های قلبی

ارتباط دارد. این یکی از دلایلی است که متخصصان تغذیه مصرف گوشت سفید را محدود اما نه قطع کامل آن را توصیه می‌کنند.

۲-۳. تولید صنعتی و رفاه حیوانات

نگرانی سوم، بیشتر جنبه اخلاقی و پایداری محیط‌زیست دارد. تولید انبوه مرغ:

نیازمند مصرف گسترده خوراک‌های صنعتی است
موجب افزایش ردپای کربن
و تشدید مشکلات زیست‌محیطی در مناطق روستایی می‌شود

این نگرانی‌ها باعث شده بسیاری به سمت رژیم‌های گیاه‌پایه حرکت کنند.

۳. مضرات مصرف محصولات حیوانی

صرف‌نظر از هورمون، شواهد گسترده‌ای نشان می‌دهد که مصرف گوشت و لبنیات حیوانی می‌تواند مشکل‌ساز باشد. برخی از این مضرات عبارت‌اند از:

۳-۱. افزایش خطر بیماری‌های قلبی

چربی‌های اشباع و کلسترول موجود در گوشت و لبنیات حیوانی با افزایش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی مرتبط است.

۳-۲. التهاب مزمن

رژیم‌های غذایی غنی از پروتئین حیوانی می‌توانند افزایش التهاب سیستمیک را تسریع کنند. التهاب مزمن با بیماری‌هایی مانند:

دیابت
سرطان
بیماری‌های خودایمنی

ارتباط دارد.

۳-۳. مشکلات گوارشی

گوشت‌های صنعتی کمی دیر هضم‌تر هستند و مصرف زیاد آنها می‌تواند باعث:

سنگینی دستگاه گوارش
کاهش تنوع میکروبی روده
افزایش احتمال یبوست

شود.

۳-۴. احتمال آلودگی میکروبی

سال Salmonella، Campylobacter و E.coli از جمله پاتوژن‌هایی هستند که در صورت پخت ناکافی ممکن است منتقل شوند.

۴. مزایای مصرف جایگزین‌های گیاهی

در سال‌های اخیر، رژیم‌های گیاه‌پایه نه‌تنها از نظر اخلاقی، بلکه از منظر سلامت انسان و محیط‌زیست جذاب‌تر شده‌اند. مزایای آن‌ها شامل:

۴-۱. کاهش خطر بیماری‌های مزمن

مطالعات نشان داده‌اند افرادی که رژیم گیاه‌پایه دارند:

خطر بیماری‌های قلبی–عروقی کمتر
دیابت نوع ۲ کمتر
سطح التهاب پایین‌تر
عملکرد بهتر ایمنی

دارند.

۴-۲. تأمین فیبر بالا

فیبر غذایی تنها در گیاهان یافت می‌شود. مصرف فیبر:

سلامت روده را تقویت می‌کند
حرکات روده را تنظیم می‌کند
احساس سیری بیشتری ایجاد می‌کند
به تنظیم قند خون کمک می‌کند

در حالی‌که گوشت و مرغ فاقد فیبر طبیعی هستند.

۴-۳. تأمین پروتئین کافی

بسیاری تصور می‌کنند پروتئین فقط از گوشت تأمین می‌شود، اما منابع گیاهی پروتئین شامل:

عدس
نخود
لوبیا
سویا و توفو
کینوا
مغزها و دانه‌ها

می‌توانند نیاز پروتئینی بدن را کاملاً برطرف کنند.

۴-۴. سالم‌تر بودن از نظر چربی

منابع گیاهیِ پروتئین معمولاً چربی اشباع بسیار کمتری دارند و حاوی چربی‌های مفید (مانند امگا ۳ و امگا ۶) هستند.

۴-۵. پایدارتر بودن برای محیط‌زیست

تولید گیاهان نسبت به دامداری:

آب کمتری مصرف می‌کند
کربن کمتری تولید می‌کند
فضای کمتری اشغال می‌کند

بنابراین انتخاب‌های گیاهی می‌تواند به حفظ منابع طبیعی کمک کند.

۵. جمع‌بندی

در پایان، می‌توان گفت:

مرغ پرورشی هورمونی نیست. دانش امروزی و نظارت‌های قانونی، استفاده از هورمون را غیرواقعی و غیرمنطقی می‌کند.
بااین‌حال، مصرف محصولات حیوانی می‌تواند به‌دلایل مختلف از جمله چربی‌های اشباع، باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی و مسائل مرتبط با محیط‌زیست، روی سلامت تأثیر منفی بگذارد.
منابع گیاهی می‌توانند جایگزین‌های بسیار سالم‌تر، پایدارتر و مغذی‌تر باشند.
بهترین انتخاب، رژیمی متعادل و هوشمندانه است که سلامت بدن و سلامت محیط‌زیست را باهم درنظر بگیرد.

منابع

Food and Agriculture Organization (FAO). (2019). Poultry Sector: Hormone Use and Regulations.
World Organisation for Animal Health (WOAH/OIE). Use of Hormones in Livestock Production.
Harvard T.H. Chan School of Public Health. Protein: Moving Toward a More Plant-Based Diet.
World Health Organization (WHO). (2020). Diet, Nutrition, and the Prevention of Chronic Diseases.
European Food Safety Authority (EFSA). Antibiotic Residues in Poultry and Public Health Risks.
Nestle, M. (2013). Food Politics: How the Food Industry Influences Nutrition and Health.
Campbell, T. Colin, et al. (2004). The China Study.