اثرات مصرف شیر بر مشکلات پوستی کودکان

تاریخ : 1404.08.27

نویسنده : AdoniS

نظرات : 0

مقدمه

طی دهه‌های اخیر، شیر گاو و فرآورده‌های لبنی همواره به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع غذایی کودکان معرفی شده‌اند. بسیاری از خانواده‌ها شیر را «کامل‌ترین غذای طبیعی» می‌دانند و آن را جزو ثابت رژیم غذایی کودک قرار می‌دهند. با این حال، یافته‌های جدید علمی نشان می‌دهد که مصرف شیر برای همه‌ی کودکان یکسان عمل نمی‌کند و در برخی موارد می‌تواند با مشکلات پوستی، اختلالات گوارشی و واکنش‌های آلرژیک همراه شود.

۱. آیا شیر می‌تواند باعث مشکلات پوستی در کودکان شود؟

۱–۱. آکنه کودکی و نوجوانی

یکی از رایج‌ترین ارتباط‌های مطالعه‌شده میان مصرف لبنیات و مشکلات پوستی، رابطه‌ی بین شیر و آکنه است. در حالی‌که آکنه در نوجوانان شایع‌تر است، اما برخی کودکان نیز دچار آکنه زودرس می‌شوند.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که مصرف شیر گاو می‌تواند با افزایش بروز آکنه ارتباط داشته باشد. دلیل این ارتباط چند عامل مهم است:

الف) هورمون‌های موجود در شیر

شیر گاو—even اگر ارگانیک باشد—حاوی هورمون‌های رشد طبیعی، فاکتورهای شبه‌انسولینی مثل IGF-1 و هورمون‌های استروئیدی است.
IGF-1 به‌طور مستقیم باعث افزایش فعالیت غدد چربی و رشد سلول‌های پوستی می‌شود، که هر دو در ایجاد آکنه نقش دارند.

ب) تحریک ترشح انسولین

شیر شاخص انسولین‌زایی بالایی دارد. افزایش انسولین در خون می‌تواند التهاب پوستی را تشدید کرده و به افزایش چربی پوست منجر شود.
این مکانیسم دقیقاً مشابه همان چیزی است که در آکنه دوران بلوغ مشاهده می‌شود.

پ) واکنش‌های آلرژیک و حساسیتی

برخی کودکان نسبت به پروتئین شیر گاو (کازئین و وی) حساس‌اند. این حساسیت خود را تنها با علائم گوارشی نشان نمی‌دهد و می‌تواند باعث مشکلات پوستی مانند:

کهیر
خشکی و اگزمای پوستی
التهاب صورت و گونه‌ها
تشدید درماتیت آتوپیک

شود.

۲. شیر و تشدید درماتیت آتوپیک (اگزما)

اگزما شایع‌ترین بیماری پوستی کودکان است. بسیاری از والدین گزارش می‌کنند که پس از مصرف شیر یا لبنیات، خشکی و التهاب پوست کودکشان افزایش می‌یابد.
مطالعات بررسی‌شده نشان می‌دهند که ۲ تا ۶ درصد کودکان دچار آلرژی به پروتئین شیر هستند و این آلرژی یکی از عوامل تشدیدکننده اگزما محسوب می‌شود.

مکانیسم اثر شیر بر اگزما:

افزایش التهاب سیستمیک
تحریک سیستم ایمنی
ترشح هیستامین بیشتر در بدن
اختلال در سد پوستی و خشک شدن پوست

در کودکانی که زمینه آلرژی دارند، حذف شیر از رژیم غذایی گاه باعث کاهش قابل‌توجه التهاب پوستی می‌شود.

۳. دیگر مشکلات پوستی احتمالی ناشی از مصرف شیر

۳–۱. کهیر و بثورات پوستی

کهیر معمولاً واکنشی سریع به پروتئین‌های حساسیت‌زا در شیر است و در نوزادان بسیار رایج است.

۳–۲. خشکی و پوسته‌پوسته‌شدن پوست

برخی والدین مشاهده می‌کنند که پس از مصرف لبنیات، پوست کودک به‌خصوص در ناحیه گونه و آرنج خشک‌تر می‌شود.
می‌دانیم که لبنیات در برخی افراد می‌تواند باعث افزایش التهاب کم‌درجه در بدن شود که بر پوست تأثیر مستقیم دارد.

۳–۳. تشدید روزاسه کودکی

روزاسه در کودکان نادر است اما وجود دارد. برخی گزارش‌های بالینی نشان داده‌اند که مصرف شیر می‌تواند باعث سرخی بیشتر صورت شود.

۴. چرا برخی کودکان نسبت به شیر حساس‌ترند؟

دلایل تفاوت واکنش کودکان شامل:

ژنتیک و پیشینه‌ی خانوادگی آلرژی
تفاوت در میکروبیوم روده
حساسیت به کازئین A1 موجود در شیر گاو
تفاوت در میزان فعالیت سیستم ایمنی
مصرف لبنیات در سال‌های اولیه

۵. مضرات مصرف محصولات حیوانی در رژیم غذایی کودکان

محصولات حیوانی — شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات — منابع مهم پروتئین هستند، اما مصرف آن‌ها می‌تواند پیامدهای زیر را داشته باشد:

۵–۱. التهاب سیستمیک

پروتئین‌های حیوانی، چربی‌های اشباع و برخی ترکیبات مانند TMAO باعث افزایش التهاب می‌شوند. التهاب یکی از عوامل اصلی تشدیدکننده مشکلات پوستی است.

۵–۲. مشکلات گوارشی و رفلاکس

که خود می‌تواند موجب واکنش‌های پوستی شود.

۵–۳. افزایش هورمون‌ها

محصولات حیوانی حامل هورمون‌های طبیعی و گاه افزوده‌شده هستند که ممکن است تعادل هورمونی کودکان را تحت تأثیر قرار دهند.

۵–۴. ارتباط با بیماری‌های مزمن آینده

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف محصولات حیوانی به افزایش خطر:

چاقی
مقاومت به انسولین
مشکلات گوارشی
آکنه شدید

ارتباط دارد.

۶. مزایای مصرف منابع جایگزین گیاهی برای کودکان

در سال‌های اخیر، پزشکان و متخصصان تغذیه تأکید بیشتری بر استفاده از منابع گیاهی برای جایگزینی لبنیات و برخی محصولات حیوانی کرده‌اند.

۶–۱. کاهش التهاب پوستی

غذاهای گیاهی سرشار از آنتی‌اکسیدان و فیبر هستند که التهاب را کاهش می‌دهند. این ویژگی باعث بهبود مشکلات پوستی می‌شود.

۶–۲. بهبود میکروبیوم روده

میکروبیوم سالم یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت پوست است. رژیم گیاهی تنوع میکروبی روده را افزایش می‌دهد و در نتیجه پوست سالم‌تر می‌شود.

۶–۳. حذف عوامل آلرژی‌زا

شیرهای گیاهی مانند:

شیر بادام
شیر جو دوسر
شیر نارگیل
شیر سویا (در صورت عدم حساسیت)
شیر برنج

فاقد پروتئین‌های حساسیت‌زای شیر گاو هستند، بنابراین برای کودکانی که به شیر حساسیت دارند گزینه‌های امن‌تری هستند.

۶–۴. سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید برای پوست

منابع گیاهی معمولاً از نظر محتوای ویتامین A، C، E و ترکیبات ضدالتهابی غنی‌ترند. این ویتامین‌ها نقش مهمی در:

ترمیم پوست
کاهش خشکی
جلوگیری از التهابات پوستی

دارند.

۶–۵. بهبود هضم

چرا که غذاهای گیاهی فاقد لاکتوز بوده و در بسیاری موارد هضم آسان‌تری دارند.

۷. چه کودکانی باید شیر گاو را حذف یا محدود کنند؟

کودکانی که آکنه مقاوم دارند
کودکانی با اگزمای شدید
کودکانی با سابقه آلرژی غذایی
کودکانی که پس از مصرف شیر دچار علائم گوارشی می‌شوند
کودکانی که پوست خشک و ملتهب دارند

برای حذف کامل شیر باید تحت نظر متخصص تغذیه عمل کرد تا کمبود کلسیم یا ویتامین D ایجاد نشود.

۸. جایگزین‌های سالم گیاهی برای تأمین مواد مغذی شیر

نیاز تغذیه‌ای	منابع گیاهی توصیه‌شده
کلسیم	بادام، کنجد، Tahini، حبوبات، سبزیجات برگ سبز، شیر بادام غنی‌شده
پروتئین	سویا، عدس، نخود، لوبیا، کینوا، مغزها
ویتامین D	نور خورشید، محصولات گیاهی غنی‌شده
چربی‌های مفید	آووکادو، گردو، تخم‌کتان، چیا
ویتامین B12	مکمل زیر نظر پزشک یا محصولات گیاهی غنی‌شده

۹. جمع‌بندی

شیر گاو برای بسیاری از کودکان باعث تشدید یا ایجاد مشکلات پوستی شود. آکنه، اگزما، کهیر و خشکی پوست از مشکلات شایع مرتبط با لبنیات هستند، به‌ویژه در کودکانی که زمینه حساسیت یا التهاب دارند.
مصرف محصولات حیوانی نیز ممکن است باعث التهاب، اختلال هورمونی و مشکلات پوستی شود.
در مقابل، رژیم غذایی غنی از منابع گیاهی با آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر فراوان می‌تواند به بهبود سلامت پوست کمک کند و جایگزین مناسبی برای شیر گاو باشد، به‌خصوص در کودکانی که به شیر حساسیت دارند.

منابع

A. A. Danby. “Nutrition and acne: the role of dairy products and glycemic load.” Journal of the American Academy of Dermatology, 2010.
Berkey CS, et al. “Milk consumption and acne development in teenage girls.” Dermatology Online Journal, 2005.
Tham EH, et al. “Cow’s milk protein allergy in infants and children.” Singapore Medical Journal, 2018.
Fox AT, et al. “Allergy to cow's milk protein in early childhood.” Clinical and Experimental Allergy, 2014.
Bowe WP, Joshi SS. “Skin-gut axis and its role in acne.” Cutis, 2020.
Venter C, et al. “Effects of plant-based diets on children’s health: a review.” Nutrition Reviews, 2021.
Melnik BC. “Milk, dietary hormones, and acne.” Dermato-Endocrinology, 2012.
Sicherer SH. “Food allergy in children.” Pediatrics, 2011.
Kim J, et al. “Inflammation and diet: the relationship between dairy intake and skin health.” International Journal of Dermatology, 2019.